Мемлекеттің мүлкі қалай басқарылады? Жекешелендіру немесе жалға беру кезінде тамыр-таныстыққа жол беріле ме? Шенеуніктерден тәркіленген қымбат көліктер мен пәтерлерді сатудың әдісі қандай? Осы және өзге де мәселелер төңірегінде Астана қаласы мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті басшысының орынбасары Ерболат Жаңбырбаевпен әңгімелескен едік.
КӘСІПКЕРЛЕРГЕ КӨМЕГІ КӨП
– Ерболат Сейіткамалұлы, қалалық департамент мемлекеттің мүлкін мақсатқа сай және тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді. Осы ретте қандай жұмыстар атқарылуда?
– Департамент мемлекеттік басқару органдарымен бірлесіп, заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мемлекеттік мүлікті, оларға жүктелген басқару қызметін атқаруға арналған активтерді пайдалануы туралы мониторинг және бақылау жүргізіп отырады. Соның нәтижесінде артық немесе пайдаланылмайтын үй-жай, құрал-жабдықтар тіркеуге алынады. Олар жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғаларға жалға беріледі немесе электрондық сауда-саттыққа шығарылады.
– Оның тиімді тұстары қандай?
– Біріншіден, мемлекеттік мүлікті сауда-саттықта сатып алған немесе жалға алған кәсіпкерлер өз шаруасын одан әрі дөңгелетуге, кәсіптерін дамытуға, сондай-ақ өз ісін жаңадан бастаған кәсіпкерлердің аяқтан тік тұруына көмегін тигізеді. Екінші жағынан, республикалық бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерді арттыруға мүмкіндік мол.
– Мемлекеттің мүлкін жалға алған тұлғалар оны қандай мақсатқа пайдалануда?
– Әркім өз кәсібімен айналысады. Жалға алушылардың бірі асхана, енді бірі шаштараз, дәмхана ашады. Газет-журнал және кітап дүңгіршектерін ашумен айналысатындар бар. Кейбірі темір жол, авиа-билеттер сатуды қолға алса, дүкен, шеберхана және тағы басқа кәсіптерін ұйымдастыратындар көп. Осы шаралар республикалық бюджетке қосымша салықтық емес төлемдердің түсуін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар, жалға алушылар ұйымдастырған жұмыс орындарының арқасында халықты жұмыспен қамтуға және жұмыссыздықты азайтуға әсерін тигізуде. Мәселен, соңғы 15 жылдың ішінде мыңнан астам кәсіпкерге мемлекет балансындағы тұрғын-жайға жатпайтын үй-жайлар жалға берілген.
– Олай болса, жеке өз ісін ашқысы келген кәсіпкер бос жатқан үй-жайларды жалға алу мәселесімен департаментке жүгінсе бола ма?
– Әрине, заңнамада көрсетілген тәртіпте болады. Елордада шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін осындай сұрақтармен хабарласқан азаматтарға аянбай барлық көмегімізді көрсетеміз. Бізде бәрі ашық жүргізіледі. Жоғарыда атап өткендей республикалық мемлекеттік заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мемлекеттік мүліктің мақсатқа сай пайдаланылуын бақылау кезінде анықталған артық және пайдаланылмайтын жылжымайтын объектілер, құрал-жабдықтар есепке алынып, жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғаларға жалға және сенімгерлік басқаруға беріледі. Айта кететін жайт, қазіргі уақытта, осы нормативтік құқықтық актіде көрсетілгендей баланс ұстаушы аталмыш ақпаратты беру кезінде болжамды жалға алушыны көрсетпей ұсынады.
Ал бұрын, осы қағиданың алдындағы нормативтік құқықтық актілерде мемлекеттік мүлікті жалға беру кезінде баланс ұстаушының өзі таңдаған жалға алушымен департамент шарт жасасатын. Сол себепті, жалға алушылар баланс ұстаушыларға тәуелді еді. Сонымен бірге, жалға беруге ұсынылған артық және пайдаланылмайтын объектілер туралы ақпарат барлық жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғаларға қолжетімді емес еді. Қазіргі қолданыстағы Мемлекеттік мүлікті мүліктік жалдауға беру қағидасына сәйкес баланс ұстаушы ұсынған ақпаратты www.gosreestr.kz веб-порталына ілеміз. Егер осы жалға беру объектісіне бірінші өтінім түскен күннен бастап 15 күннің ішінде осы порталға басқа өтінім түспесе, онда департамент осы өтінім берген тұлғамен шарт жасасады. Ал егер веб-порталға осы 15 күн ішінде екі және одан астам өтінім берілген жағдайда тендер өткізіледі. Тендер электрондық жүйе бойынша www.gosreestr.kz веб-порталы арқылы өткізілетіндіктен адам қатынасы мүлдем азайған.
460 МИЛЛИОН ПАЙДА ТҮСТІ
– Егер құпия болмаса, жыл басынан бері мүлікті жалға беру арқылы қала қазынасына қанша қаржы құйылды?
– Жыл басынан бері республикалық мемлекеттік заңды тұлғалардың мүліктерін жалға беру арқылы республикалық бюджетке 460 миллион теңге шамасында салықтық емес түсімдер түсті. Бәрімізге мәлім, елордада жаңадан салынып, пайдалануға беріліп жатқан нысаналар саны артып келеді. Сол себепті жылжымайтын мүліктерді жалға беру саны жыл сайын ұлғаюда. Жалға берілген нысандардың жалпы саны 600-ге жетті.
– Мемлекеттік мүлікті жалға немесе сенімгерлік басқаруға берудің пайдасы бар екенін білеміз. Жалпы, елордамыз Астананың дамуына қандай септігін тигізуде және жеке кәсіпкерлерге нақты қандай көмек бар?
– Мемлекеттік мүлікті электрондық сауда-саттықта сату немесе жалға беру шағын бизнес субъектісіне өндірістік қызметін ұйымдастыруға жағдай туғызады. Сонымен қатар, осы шаралар Астана қаласында мемлекеттік мүлікті жалға және сенімгерлік басқаруға алушылар ұйымдастырған жұмыс орындарын сақтауға әрі олардың көбеюіне жағдай туғызатын болады. Нақты бір мысал келтірейін. Астана қаласы, Жетіген көшесі, 27 мекен-жайында 1987 жылы тұрғызылған ғимараттар болды. Олар 10 жылға жуық пайдаланылмай келді. 2013 жылы 11 ақпанда республикалық мүлікті кейіннен сатып алу құқығымен үш жыл мерзімге сенімгерлік басқаруға беру жөнінде тендер өткізілді. Тендердің басты талаптары: сенімгерлік басқарудағы нысанға кемінде 300,0 млн инвистиция салу, сенімгерлік басқару мерзімінің шегінде жоғары технологиялы өнімдерді құруға бағытталған өндірісті іске қосу және жаңа жұмыс орындарын құру еді. Тендердің қортындысы бойынша «ХОЗУ-АВТО» компаниясы жеңімпаз болды. Аталмыш компания осы инвестициялық жобаны іске асыру барысында объектіге өндірістік құрал-жабдықтар сатып алу, орнату және ғимараттарға күрделі жұмыс жүргізу шығының қосқанда 2 945,0 млн тенге инвестиция салды. Бұл дегеніміз, шарт бойынша көрсетілген сомадан 3,4 есе артық. Сонымен бірге, Жекешелендіру объектілерін сату қағидасына сәйкес индекстеу әдісімен есептегенде ел бюджетіне 90,2 миллион теңге қаржы төледі. Комиссияның оң шешіміне сәйкес объекті «ХОЗУ-АВТО» компаниясына жеке меншікке берілді.
БӘСЕКЕГЕ БАСТАЙТЫН ҚАДАМ
– Жекешелендіру объектілерін сату электронды саудаға көшті. Бұрынғы «балғамен сату» әдісінен артықшылығы неде?
– Жақсы сұрақ. 2013 жылы 31 мамырда департамент бастамасымен www.gosreestr.kz мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында бірінші рет онлайн режимде республикалық меншіктегі объектілерді сату үшін электрондық аукцион өткізілді. Әрине, электрондық аукцон мен «балғамен сату» сауда-саттығының айырмашылығы жер мен көктей. Атап айтқанда, электрондық аукционға қатысу үшін кез келген қаладан қатысуға болады. Жеке және заңды тұлғаларға барынша жағдай жасалынып, нәтижесінде аукционға қатысушылар саны артты, шынайы бәсекелестік пайда болды. Оған сәйкес бюджетке түсетін қаражат мол болады. Екіншіден, сауда-саттықты жүргізу процедурасы жақсарды. Қазіргі кезде қатысушыларды қабылдау және қағаз құжаттарды қабылдап тіркеудің қажеттілігі жоқ. Үшіншіден, сауда-саттық жүргізетін аукционшының қажеттілігі керек болмай қалды. Бұл дегеніміз, бюджеттік қаражатты үнемдеу және аукцион жүргізуді ұйымдастыру ісінде жеке адамдық қатысуды жойды. Төртіншіден, аукцион болатын күні комиссия мүшелерін жинаудың қажеті жоқ. Кезінде «балғамен сату» сауда-саттығын жүргізу кезінде аукционды дәл уақытында жүргізу қиындықтар туғызатын. Себебі, ведомствоаралық комиссия мүшелері әрдайым жекешелендіру объектілерін сату комиссия отырысына уақытылы келмейтін. Бесіншіден, аукционға қатысушылардың бетпе-бет кездесуі болмайтындықтан, олардың бір-бірімен сөз байласуы толығымен жойылды. Электрондық аукциондар бәсеелестікті екі есе арттырды және сол себептен орташа сату құны 70%-ға көбейді.
– Халықтың аузында жүрген аты-шулы қылмыстық істер бойынша сотпен тәркіленген мүліктер де осы әдіспен сатыла ма?
– Әрине. Соттың шешімімен тәркіленген мүлікті нормативтік құқықтық актілерге сәйкес, есепке алып, оның құнын анықтаймыз. Сатуға дейін веб-портал арқылы мемелекттік заңды тұлғаларға, оның ішінде әлеуметтік қызметтердің субъектілеріне олардың теңгеріміне беру үшін ұсынылуы тиіс. Егер мемлекеттік заңды тұлғалар өтініштерді бермеген жағдайда не болмаса мүлікті мемелекеттік меншікке берудің экономикалық орынсыздығы байқалса, мүлік сауда-саттыққа қойылады. Тәркелінген мүліктерді сату, алдында айтып кеткендей, электрондық аукцион бойынша веб-портал арқылы өткізіледі.
– Әңгімеңізге рахмет!
Гүлмира Аймағанбет
The post ЭЛЕКТРОНДЫ САУДАНЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҒЫ КӨП appeared first on .